NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
مُسَدَّدٌ
حَدَّثَنَا
عِيسَى بْنُ
يُونُسَ
حَدَّثَنَا
عُبَيْدُ
اللَّهِ بْنُ
أَبِي
زِيَادٍ عَنْ
شَهْرِ بْنِ
حَوْشَبٍ
عَنْ
أَسْمَاءَ
بِنْتِ
يَزِيدَ
أَنَّ النَّبِيَّ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
قَالَ اسْمُ
اللَّهِ
الْأَعْظَمُ
فِي هَاتَيْنِ
الْآيَتَيْنِ
وَإِلَهُكُمْ
إِلَهٌ
وَاحِدٌ لَا
إِلَهَ
إِلَّا هُوَ
الرَّحْمَنُ
الرَّحِيمُ
وَفَاتِحَةِ
سُورَةِ آلِ
عِمْرَانَ
الم اللَّهُ
لَا إِلَهَ
إِلَّا هُوَ
الْحَيُّ الْقَيُّومُ
Esma bint Yezîd (r.anha)'den
rivayet edildiğine göre, Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Allah (c.c.)'in
ism-i azâmi şu iki âyettedir: "Hepinizin ilahı, tek bir olan ilâhtır.
Ondan başka hiçbir ilah yoktur. O hem rahmandır, hem rahimdir"[Bakara 163]
ve Âl-i İmrân suresinin başı = Elif Lâm
Mim. Allah o Allah'tır ki, kendisinden başka hiçbir ilâh yoktur. (O) hayydır,
kayyumdur."
İzah:
Tirmizî, deavât; İbn
Mâce, dua; Ahmed b. Hanbel, VI, 461; Dârimî, fedailü'I-Kur'an 14-15.
Esma b. Yezîd; Ümmü
Seleme diye meşhurdur. Ensarın Eşhel koluna mensuptur. Peygamber (s.a.v.)'e
biat etmiş ve Yermük muharebesinde hazır bulunmuştur. Ebû Dâvûd'tan başka
Müslim ve Buhârî'nin el-Edebü'I-Müfred'inde rivayetler vardır. (Bilgi için bk.
İbnu'1-Esir, Üsdü'î-ğâbe, VII, 343; Ibn Hacer, el-İsâbe, IV, 460).
Hadisin Ahmed b.
Hanbel'in Müsned'indeki rivayeti Muhammed b. Bekir tarikiyledir. O rivayette
Resulüllah'ın içerisinde ism-i azamın
bulunduğunu söylediği el-Bakara süresindeki âyet, buradaki değil, âyetü'I-Kursî
yani âyetidir.
Ebû Dâvud'daki bu
hadise göre Allah'ın ism-i azamı metinde zikredilen âyetlerdedir. Bu ismin her
iki âyette müşterek olan kelimeyi tevhid olmalıdır. İsm-i azamın olduğunu
söyleyenler de vardır.
Allah'ın ism-i azaminin
nerede olduğu konusunda başka görüşler de vardır. Bunların en meşhurları
şunlardır:
a. İsm-i azam: Allah
ismidir. Çünkü bu esmâü'I-hüsnâ'mn aslıdır. Cenâb-ı Hak'tan başka hiç kimseye
ad olarak verilemez.
b. (Allahü
er-Rahmanü'r-Rahim)dir.
c. (el-Hayyü'l-Kayyum)dur.
Bu görüş, İbn Mace ve Hâkim'in Ebû Ümâme'den rivayet ettikleri bir hadise
dayanır. Sözkonu-su rivayette Resulüllah (a.s.):
-"Şüphesiz
Allah'ın ism-i azamı Kur'an-i Kerimdeki üç surededir. Bu sureler: Bakara, ÂI-i
İmran ve Taha'dir" buyurmuştur.
Râvi Kasım b.
Abdirrahman bu sureleri araştırdığını bu üç suredeki müşterek İfadelerin
Bakara suresinde âyetü'l-Kursî âl-i İmrân'da ayeti, Taha'da da = insanlar diri olan ve her an yarattıklarını
gözetip duran Allah'a boyun eğmiştir"[Taha 111.] âyeti olduğunu söyler. Bu âyetlerdeki
"Hayy" ve "Kayyum" isimleri Rubûbiyet sıfatlarına delâlet
ettikleri ve bu isimlerin yerini başka bir şey tutmadığı için Fahreddin Râzî ve
Nevevî de bu görüşü tercih etmişlerdir.
4. (Lâilâhe
iIlahüve'l-Hayyü'l-Kayyûm)'dur.
5. (Rab)dır. Bu görüş
Hâkim'in İbn Abbâs ve Ebü'd-Derdâ'dan rivayet ettiği bir habere dayanır.
(Allahû lâ ilahe illâ
huve'I-ehadü's-Samed ellezî lem yelid ve lem yûled ve Iem yekûn lehû kü-füven
ehad)'dir. Bu görüş 1493 numarada geçen Büreyde hadisine dayanır.
7.
(el-Hannânü'l-mennân, bedî'üVSemâvâti ve'1-Ardı zü'l-Celâli ve'1-ikrâm
el-hayyü'I-Kayyûm)dür. Ahmed b. Hanbel'in rivayet ettiği bir hadise dayanır
8. (Allahu Allahu,
AUahu ellezî lâ ilahe illâ huve Rabbü'l-Arşi'l-azîm)'dir. Bu görüş îmam
Zeyne'l-Abidin'den nakledilmiştir.
9. Kelime-i tevhîd
Lâilâhe illalîahû. Bu görüşü Kadı İyâz bazı âlimlerden nakletmektedir.
10. Ism-i Azam,
esmâ'ül-hüsna içerisinde gizlidir.
11. İsm-i Âzam, Cenab-ı
Allah'ın isimlerinin tamamıdır. Kul Allah'a dua ederken kendisini tamamen ona
verir ve hatırına Allah'tan başka hiçbir şey getirmezse, ism-i âzamin
bereketine nail olur.
12. îsm-i âzam'ın ne
olduğunu sadece Allah bilir, onu hiç kimseye öğretmemiştir.
Taberânî bu görüşlerin
hepsinin doğru olduğunu, çünkü bunlardan hiçbiri için onun ism-i azam olup,
o.ıdan daha büyüğü olmadığına dair bir haberin vârid olmadığını söyler. Sanki
Taberî Allah'ın isimlerinden her birine ism-i azam demenin caiz olduğunu
"âzam" kelimesinin "azîm" manasına geldiğini benimser.
Bazı âlimler ise,
Allah'ın isimleri arasında tercihin söz konusu olmadığı dolayısıyla ism-i azam
diye bir ism-i ilâhinin olmadığı görüşündedirler.